- Türkiye coğrafi konumu ve ekolojik durumu dikkate alındığında, elma yetiştiriciliği açısından dünyada üretimin yoğun olduğu ender ülkelerden biridir. Çin, dünya elma üretiminde birinci sırada olup, %49’luk payla dünya üretiminin yaklaşık 1/2’sine sahiptir. Amerika Birleşik Devletleri dünya elma üretiminde ikinci sırada yer alırken, Türkiye üçüncü sıradadır. Polonya, Hindistan, İtalya, İran, Rusya, Fransa ve Şili elma üretiminde öne çıkan diğer ülkelerdir.
- Türkiye’de elma üretimi 1966 yılından itibaren büyük bir gelişme göstermiştir. 1966 yılında 440 bin ton olan elma üretimi günümüze kadar yaklaşık on kat artış göstererek dört milyon tonun üzerine çıkmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre ülkemizde 2023 yılında, 167 bin 437 ha alanda, 4 milyon 602 bin 517 ton elma üretilmiştir. En fazla üretilen çeşit 1 milyon 732 bin 915 ton ile Starking olurken, bu çeşidi 1 milyon 115 bin 395 ton ile Golden izlemiştir.
- Diğer tarım ürünlerinden farklı olarak Türkiye’nin 81 ilinde elma yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Ancak toplam üretimin %84’ü yalnızca 10 ilde gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz elma üretiminde 1 milyon 169 bin 945 ton ile Isparta lider konumdadır. Türkiye elma üretiminin %25,4’ünü karşılayan Isparta’yı, 713 bin 190 ton ile Karaman, 581 bin 304 ton ile Niğde, 448 bin 022 ton ile Antalya, 255 bin 871 ton ile Kayseri, 198 bin 483 ton ile Konya, 176 bin 582 ton ile de Denizli takip etmektedir.
Türkiye tarımsal potansiyeli yüksek ülkelerden biri olup, yüzlerce tek yıllık ve çok yıllık ürünün yetiştirildiği ender ülkelerden birisidir. Sahip olunan farklı coğrafik ve ekolojik koşullar nedeniyle farklı iklim ve toprak isteği olan yüzlerce ürünün üretilmesi mümkün olmaktadır. Meyveler ve sebzeler, içerdikleri vitaminler, mineral maddeler ve besinsel lif nedeniyle insan beslenmesinde önemli rol oynayan tarımsal ürünlerdendir. Meyvecilik sektörü, insan beslenmesinde olduğu kadar ekonomik anlamda da ülkeler adına artı değer yaratan bir sektördür. Bilindiği üzere meyve üretiminde birim alandan elde edilen gelir, diğer bazı ürün gruplarına göre daha fazla olarak gerçekleşebilmektedir. Meyve yetiştiriciliğine dayalı katma değeri yüksek ürünler ülke ekonomilerine önemli katkılar yapmakta ve bu katkılar yetiştiricilik yapılan yöreye yansımaktadır. Ayrıca meyveciliğin ülkelerin ihracat potansiyellerine sağladığı katkı da yadsınamayacak düzeylerdedir. Türkiye 50 milyon tona ulaşan yaş sebze ve meyve üretimi ile dünyanın önemli üretici ülkelerinden birisi konumundadır.
Elma (Malus domestica), gülgiller (Rosaceae) familyasına ait kültürü yapılan ve besin değeri çok yüksek olan bir meyvedir. Bütün dünyaya Orta Asya’dan yayılmıştır. Tarih boyunca yapılan kültür çalışmalarıyla 1000 farklı elma çeşidi üretildiği tahmin edilmektedir. Elma, Türkiye’de iyi gelir getiren meyve türlerinden birisidir. Üretimi oldukça iyi düzenlenmiş yerlerde ve bakım şartlarının iyi olduğu durumlarda meyve verimi ortalama 3000 kg da’a kadar çıkmaktadır. Türkiye, kişi başına 20 kg elma tüketimi ile dünyada en fazla elma tüketen ülkeler arasında yer almaktadır.
Türkiye, dünya elma üretiminde 3. sırada
Türkiye coğrafi konumu ve ekolojik durumu dikkate alındığında, elma yetiştiriciliği açısından dünyada üretimin yoğun olduğu ender ülkelerden biridir. Çin, dünya elma üretiminde birinci sırada olup, %49’luk payla dünya üretiminin yaklaşık 1/2’sine sahiptir. Amerika Birleşik Devletleri dünya elma üretiminde ikinci sırada yer alırken, Türkiye üçüncü sıradadır. Polonya, Hindistan, İtalya, İran, Rusya, Fransa ve Şili elma üretiminde öne çıkan diğer ülkelerdir. Dünya toplam elma üretiminin %76’sı adı geçen 10 ülkede gerçekleştirilmektedir.
En fazla üretilen çeşit Starking
Elma ekolojik uygunluğu nedeniyle Türkiye’de geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Üretilen elmanın çoğu taze olarak iç pazarda tüketilmekte bir kısmı ise meyve suyu, meyve konsantresi vb. işleme sanayinde hammadde olarak değerlendirilmektedir. Türkiye’de elma üretimi 1966 yılından itibaren büyük bir gelişme göstermiştir. 1966 yılında 440 bin ton olan elma üretimi günümüze kadar yaklaşık on kat artış göstererek dört milyon tonun üzerine çıkmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre ülkemizde 2023 yılında, 167 bin 437 ha alanda, 4 milyon 602 bin 517 ton elma üretilmiştir. En fazla üretilen çeşit 1 milyon 732 bin 915 ton ile Starking olurken, bu çeşidi 1 milyon 115 bin 395 ton ile Golden izlemiştir. Amasya elmasının üretimi 240 bin 291 ton, Granny Smith üretimi 207 bin 885 ton, diğer elma çeşitlerinin üretimi de 1 milyon 306 bin 031 olarak gerçekleşmiştir.
Toplam elma üretiminin %84’ü 10 ilden
Diğer tarım ürünlerinden farklı olarak Türkiye’nin 81 ilinde elma yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Ancak toplam üretimin %84’ü yalnızca 10 ilde gerçekleştirilmektedir. Ülkemiz elma üretiminde 1 milyon 169 bin 945 ton ile Isparta lider konumdadır. Türkiye elma üretiminin %25,4’ünü karşılayan Isparta’yı, 713 bin 190 ton ile Karaman, 581 bin 304 ton ile Niğde, 448 bin 022 ton ile Antalya, 255 bin 871 ton ile Kayseri, 198 bin 483 ton ile Konya, 176 bin 582 ton ile de Denizli takip etmektedir. Isparta üretimde birinci sırada yer almasının yanı sıra depolama, işleme ve Ar-Ge faaliyetleri açısından da öne çıkmaktadır.
İhracat daha da artırılabilir
Türkiye’nin elma üretim potansiyelinin oldukça yüksek bir ülke olmasına karşın bu potansiyelini elma ihracat rakamlarına etkili bir şekilde yansıtamadığı görülmektedir. Türkiye’de üretilen elmanın yaklaşık %8’i ihraç edilmektedir. İhracatın bu kadar düşük olması üretimin yeterli düzeyde değerlendirilemediği gerçeğini ortaya çıkarmaktadır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, geçtiğimiz yıl ülkemiz, 370 bin 442 ton elma ihraç etmiş ve bu ihracat karşılığında 175 milyon 132 bin 061 dolar gelir sağlamıştır. İhracat yıllar itibariyle hem miktar hem de değer bazında artış gösterse de yeterli bulunmamaktadır. Ülkemizde ihracatı ikiye-üç katlayacak potansiyel var. Üretim ve çeşidi çok daha fazla artırma imkanı varken, dünyada elmaya talep de bulunurken, potansiyelin kullanılmaması ülke ekonomisi açısından büyük kayıptır. İhracatı artırmak için üretimden pazarlamaya her aşamada gereken yapılmalıdır.
Kaynaklar
www.fao.org Erişim Tarihi: 23.07.2024
www.tuik.gov.tr Erişim Tarihi: 23.07.2024
Elma Üretiminin Ekonomik Analizi: TRB1 Bölgesi Örneği, Ersin KARAKAYA, Semiha KIZILOĞLU, KSÜ Tarım ve Doğa Derg., 2022.
YAPAY SİNİR AĞLARI NARX MODELİ ile ELMA ÜRETİM MİKTARININ ÖNGÖRÜLMESİ, Hatice YILDIRIM, Meltem KARAATLI, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021.
Türkiye’nin yıllara göre elma üretim alanı ve üretim
Yıllar Ekim Alanı (ha) Üretim (ton)
2005 160.240 2.570.000
2010 165.078 2.600.000
2015 171.410 2.569.759
2016 173.394 2.925.828
2017 175.357 3.032.364
2018 174.690 3.625.960
2019 174.439 3.618.752
2020 170.903 4.300.486
2021 168.811 4.493.264
2022 170.941 4.817.500
2023 167.437 4.602.517
Kaynak: FAO, TUİK
———————————————————————–
Türkiye’de çeşitlerine göre elma üretimi (2023)
Çeşit Üretim (ton)
Golden 1.115.395
Starking 1.732.915
Amasya 240.291
Granny Smith 207.885
Diğer 1.306.031
Kaynak: TUİK
———————————————————————–
İllere göre elma üretimi (2023)
İller Üretim (ton)
Isparta 1.169.945
Karaman 713.190
Niğde 581.304
Antalya 448.022
Kayseri 255.871
Konya 198.483
Denizli 176.582
Kaynak: TUİK
———————————————————————–
Türkiye’nin yıllara göre elma ihracatı
Yıllar Miktar (ton) Değer (dolar)
2015 142.154 50.211.000
2016 140.328 38.483.000
2017 201.181 61.146.000
2018 238.330 94.584.000
2019 257.470 90.404.000
2020 211.492 110.912.000
2021 354.560 178.718.000
2022 380.491 166.488.000
2023 370.442 175.132.061
Kaynak: FAO, TUİK
———————————————————————–
